Nakon četiri godine, iskopavanja na spektakularnoj utvrdi Borgring približavaju se kraju. Već sada arheolozi mogu da vide širu sliku: utvrda je služila za odbranu od Vikinga i omogućila je danskom kralju da uspostavi novu, mobilnu vojsku.
Pre četiri godine, moja koleginica Nana Holm [Nanna Holm], kurator Muzeja jugoistočne Danske, i ja, objavili smo naše otkriće: vikinšku utvrdu, danas poznatu pod imenom Borgring, u Lelingeu, nedaleko od danske prestonice Kopenhagena.
Vest je obišla svet, a od tada se naša iskopavanja nastavljaju. Hiljade posetilaca se sjatilo na lokalitet, koji je svakog leta otvoren, i služi kao živi muzej. Međutim, ukoliko želite da ga posetite, morate da budete brzi – ovo leto će, naime, verovatno biti poslednja godina iskopavanja u Borgringu.
Ovde ću predočiti neka od najbitnijih i najiznenađujućih otkrića do kojih smo došli. Ona će nam reći nešto ne samo o istoriji utvrde, već i o njenoj nameni.
Kružne utvrde: najpoznatiji spomenici iz Vikinškog doba
Borgring je jedna od pet velikih kružnih utvrda iz Vikinškog doba u Danskoj. Svaka utvrda je izgrađena u savršenom krugu i svaka spada u najpoznatije spomenike koje su Vikinzi ostavili za sobom.
Na slici: kružna utvrda Aggersborg
Ostale utvrde su: Treleborg [Trelleborg], Firkat [Fyrkat], Nonebaken [Nonnebakken] i Agersborg [Aggersborg], kao i Borjebi [Borgeby] u južnoj Švedskoj. Svaku je izgradio kralj Harald Modrozubi, koji je vladao između 958. i 987. godine i koji je najpoznatiji u Danskoj po podizanju runskog kamena Jeling [Jelling]. Kamen je značajan po tome što se na njemu prvi put pojavljuje termin „Danska”, koji se smatra za začetnika današnje države.
Previd od pre pola veka
Prošlo je šezdeset godina od kada su arheolozi otkrili jednu takvu kružnu utvrdu u Danskoj, kada smo konačno otkrili Borgring. Mnogi su sumnjali da je uopšte u pitanju vikinška utvrda, dok su drugi tvrdili da se za nju znalo već neko vreme.
Ljudi koji žive u blizini sećaju se oficira danskih vazduhoplovnih snaga koji je spazio obrise utvrde 1970. godine i snimio ih iz vazduha. On je kontaktirao Nacionalni muzej Danske, koji je istražio lokalitet i zaključio da se na njemu ne nalaze zemni ostaci iz Vikinškog doba. Tako su ljudi iz okoline Lelingea znali da se na lokalitetu nešto dešavalo, ali arheolozi nisu povezali ovaj događaj sa utvrdama Haralda Modrozubog.
Kružne utvrde će biti predložene za uvršćenje u svetsku baštinu UNESCA
Dekadama kasnije, pristupilo se iskopavanjima. Među najznačajnijima su sledeća:
• Radiokarbonsko datiranje, koje je pokazalo da je utvrda izgrađena početkom X veka;
• Kasnije otkriće kutije za alat, građevina, keramike, perli i nakita, koji ukazuju na to da je u utvrdi bilo aktivnosti.
Maja 2018. godine, Univerzitet Orhus [Aarhus Univestitet] i Danska agencija za kulturu i zamkove [Slots- og Kulturstyrelsen] održali su zajedničku konferenciju o danskim kružnim utvrdama, koje će biti predložene za uvršćenje u svetsku baštinu UNESCA. Tada je bilo jasno da čak i istraživači koji su prethodno bili skeptični više ni najmanje ne sumnjaju u to da je Borgring jedna od utvrda Haralda Modrozubog.
Velike utvrde, kratak životni vek
Naučnici pri Muzeju jugoistočne Danske, Nacionalnom muzeju Danske i Univerzitetu Orhus iskopavaju nalazište od 2016. godine. Finansijeri su Fondacija A. P. Meler [A.P. Møller] i opština Koge [Køge]. Otkrili smo puno toga o istoriji ove utvrde, ali i o vikinškim utvrdama, generalno.
Na slici: kružna utvrda Fyrkat
Utvrde su impresivne same po sebi, ali ono što je najbitnije je to da su izdgrađene kao koordinisani projekat – mreža utvrda diljem zemlje. Mnogi su pokušali da objasne koja im je bila namena. Ovde je bitno da postavljamo prava pitanja, s obzirom na to da je izazov pronalaženje objašnjenja koji se uklapa u sve činjenice koje o utvdama znamo.
Kružne utvrde su imale kratak životni vek tokom Vikinškog doba.
Čini se da su dve utvrde koje su najbolje istražene – Firkat i Treleborg – podignute između 974. i 981. godine. Otkrića iz drugih utvrda ukazuju na sličan datum izgradnje.
U Danskoj ne postoje druge velike fortifikacije iz Vikinškog doba koje datiraju od kasnog VIII do početka XI veka, sa izuzetkom gradskih zidina Hedebija [Hedeby] u Nemačkoj, Ribea i Orhusa. Ratni zapovednici i kraljevi su gradili velike dvorane i farme, ali ne i utvrđenja.
Nastaviće se
Autor: Søren M. Sindbæk, professor arheologije pri Univerzitetu Orhus [Aarhus], Danska
Izvor
Prevela: Ulmawen
