Dugo se verovalo da su prvi stanovnici Islanda bili Vikinzi koji su tamo prispeli oko 874. godine. Ipak, otkriće hrišćanskih krstova uklesanih u stene u južnom delu Islanda nagoveštava da su Kelti iz Škotske i Irske mogli već biti tamo početkom IX veka.
Na slici: krst sa Islanda. Fotografisao dr Kristijan Aronson
Ovo otkriće se razmatra u knjizi Into the Ocean: Vikings, Irish, and Environmental Change in Iceland and the North, koju je nedavno objavio University of Toronto Press. Knjigu je napisao dr Kristijan Aronson (Kristján Ahronson) sa Univerziteta Bangor, a u njoj govori o sličnosti rezbarija sa Islanda i onih iz Škotske i Irske.
Srodne rezbarije i jednostavne skulpture krstova obeležavaju mesta koja su nekada smatrana svetim. Govorimo o teritoriji koja se prostire od obala Irske i Škotske pa sve do Islanda. Ovaj prostor obuhvata Skellig Michael (ostrvo 12 kilometara udaljeno od irske obale), Aird a’Mhòrain (ostrvo Severni Jujst u Hebridima), ostrvo Nos (Šetland) i liticu Heimaklettur na Islandu.
Na slici: pećine Seljalanda. Fotografisao dr Kristijan Aronson
U južnom delu Islanda, otkriveno je oko 200 pećina (rad ljudskih ruku) koje karakterišu slične skulpture isklesane u kamenu. Ova tamna, udaljena mesta nagoveštavaju drugačije odgovore na pitanja koja smo smatrali rešenim davnih dana.
Island je jedno od poslednjih grupa ostrva koja su naseljena. Kako se i da očekivati, vikinške naseobine iz kasnog IX veka su predmet živog interesovanja lokalnog stanovništva. Ove veštačke pećine sugerišu da ne bi bilo loše da ponovo razmotrimo ono što danas nazivamo tradicionalnom istorijom. Keltski narodi iz Škotske i Irske uistinu su već mogli biti na Islandu oko 800. godine, gotovo ceo vek pre dolaska Vikinga.
Dr Tõnno Jonuks se sa svojim timom zaputio na Vestmannaeyjar (Vestmanska ostrva) koja se nalaze nekoliko kilometara jugozapadno od kopnenog dela Islanda. Na litici Heimaey, pronađena je velika skulptura krsta uklesana u kamenu, koja je ista kao i skulpture pronađene u pećinama na jugu Islanda. Pronađena su još dva krsta koja gledaju na luku u Heimaeyu.
Ovo otkriće je uzeto u obzir prilikom istraživanja Seljalanda (.pdf dokument, engleski jezik), koji se nalazi na kopnenom delu Islanda i za koji se sada čini da je najstarija poznata naseobina na ostrvu (naseljena oko 800. godine). U pomenutim pećinama je pronađeno 24 skulptura krstova (iste takve su pronađene diljem Islanda) koje su identične onima u Britaniji i Irskoj.
Ostrva zapadno od obale Škotske se već dugo smatraju za centar srednjevekovnih monastičkih zajednica koje su pomenute skulpture isklesale. Za svaku se skulpturu smatra da je odraz religijskog posvećenja. Ono što se ne zna su priroda i obim monastičkih zajednica izvan keltskih teritorija.
Da je galski monasticizam cvetao u ranom srednjem veku opšte je mesto. Individualne i monastičke zadužbine tzv. irske škole su se proširile diljem Evrope, a pominju se i u putopisima o naseljavanju severnog Atlantika. Sada se postavlja pitanje da li su keltski monasi stigli do Islanda pre Vikinga.
Pećine Seljalanda su značajne zbog velike koncentracije skulptura koje su isklesane u kamenu (još uvek nerasvetljen ali veoma specifičan fenomen za Island). Tim naučnika je uspeo da datira jednu od pećina, poredeći tlo sa ekskavacije sa lavom koja je već bila precizno datirana.
Dr Aronsona sada interesuje kako su keltski monasi provodili dane na Islandu kao i koje su životinje mogli povesti sa sobom. Nadalje, bilo bi lepo otkriti kakvu su ove naseobine ulogu igrale u dolasku Vikinga na Island u IX veku.
Priredila: Ulmawen
